«مسیح» در سینما چطور روایت می‌شود؟

مجله مهر: ۲۵ دسامبر روز تولد عیسی مسیح (ع) است. روزی که مسیحیان جهان از اینکه پیامبرشان از مادری مقدس به دنیا آمده را جشن می‌گیرند. حضرت مسیح (ع) یکی از پنج پیامبر برگزیده است و به واسطه اینکه مسیحیت پرجمعیت‌ترین دین در دنیاست، فرهنگ آنان در کشورها و سرزمین‌های دیگر هم رشد کرده است.

در این میان سینما رسانه قدرتمندی است که می‌توان از آن برای معرفی این مخلوق برگزیده خدا بهره برد و از دیرباز هنرمندانی بوده‌اند که دست به کار ساخت آثاری در این زمینه شده‌اند. در این گزارش نگاهی به آثار سینمایی در جهان داشته‌ایم که درباره حضرت مسیح (ع) و مریم مقدس ساخته شده‌اند. نکته‌ای که در میان روایت‌های این آثار جالب توجه می‌آمد این است که بسیاری از آثار سینمایی فقط روایت‌گر داستان زندگی حضرت مسیح (ع) بوده‌اند و در چند مورد که متفاوت ظاهر شده‌اند، تغییر در معرفی شخصیت این پیامبر یا بررسی روزهای پایانی زندگی او بوده است، آثاری که در بیشتر موارد با مخالفت افراد روبرو شده‌اند، به نظر می‌رسد برای آن‌ها خیلی مهم نبوده که چهره حضرت مسیح (ع) معصوم باشد. در عین حال نیز در هیچ‌کدام از این آثار سینمایی نقش مریم مقدس به شیوه‌ای که باید پررنگ دیده نمی‌شود و تنها فیلمی که درباره این بانو ساخته شده، مریم مقدس ایرانی بوده است.

مریم مقدس Saint Mary

سال ۷۹ شمسی (۱۹۹۷ میلادی) بود که شهریار بحرانی فیلم سینمایی «مریم مقدس» را ساخت. فیلم روایتی از کودکی مریم مقدس تا زمان به دنیا آمدن حضرت عیسی (ع) را به تصویر می‌کشد. این اثر که سه معجزه دوران را نشان می‌دهد، با صحبت کردن عیسی مسیح در گهواره به پایان می‌رسد. «مریم مقدس» که بعد از نمایش فیلم در سینما، به شکل سریال چند قستمی در تلویزیون هم نشان داده شد، حضرت مریم (ع) را شخصیت محوری خود قرار داده بود و با پرداختن به رابطه محوری میان مریم و حضرت زکریا (ع) و استفاده از موسیقی به‌جا و تاثیرگذار توانست در میان مخاطبان مختلف به خوبی دیده شده و مورد توجه قرار بگیرد.

آوای برنادت The Song of Bernadette

این فیلم محصول سال ۱۹۴۳ و به کارگردانی هنری کینگ است. فیلم بر اساس روایتی از فرانتس ورفل درباره زندگی «برنادت سوبیرو» است که مدعی شده بود بانوی مقدس را می‌بیند و توانسته بود در ۳۵ سالی که زندگی کرده بود، بیمارانی را شفا دهد و پس از مرگ هم به عنوان قدیس حامی بیماران پذیرفته شد. او در روسای لورس فرانسه زندگی می‌کرد و امروزه این شهر یکی از محل‌های دیدنی این کشور محسوب می‌شود. فیلم «آوای برنادت» در سال ۴۳ نامزد هشت جایه اسکار در رشته‌های مختلف شد که در چهار رشته از جمله بازیگری زن و موسیقی را دریافت کرد.

پسر خدا Son of God

«پسر خدا» فیلمی به کارگردانی مارک بورنت و روما دانوی در سال ۲۰۱۴ است که در آن روایتی از زندگی حضرت عیسی (ع) از بدو تولد تا زمانی که به مصلوب کشیده می‌شود به نمایش گذاشته شده است، در فیلم روایتی از آموزه‌های اخلاقی او و معجزاتش نشان داده می‌شود. فیلم در اکران محدودی که داشت، نتوانست منتقدان را راضی کند و ‌آن را بسیار کسل‌کننده توصیف کردند.

از آخور تا صلیب From the Manger to the Cross

فیلمی محصول سال ۱۹۱۲ که در فلسطین فیلمبرداری شده بود. سیدنی الکت کارگردان این اثر که روایتی از داستان زندگی حضرت مسیح از کودکی تا بزرگسالی است، بوده و در آن زمان توانست توجه منتقدان را به خودش جلب کند و از همین رو هفت سال بعد فیلم را دوباره به نمایش درآوردند.

شاه شاهان The King of Kings

دو فیلم با این نام و درباره زندگی حضرت عیسی (ع) ساخته شده است؛ یکی در سال ۱۹۲۷ و دیگری در سال ۱۹۶۱. شاه شاهان سال ۲۷ به کارگردانی سسیل دِمایل ساخته شده و زندگی حضرت مسیح یک هفته قبل از به صلیب کشیده شدنش را نشان می‌دهد. اما شاه شاهان دیگری زندگی عیسی مسیح از کودکی تا هنگام مصلوب شدنش را با روایتی بسیار دراماتیک به تصویر می‌کشد.

انجیل به روایت متی The Gospel According to St. Matthew

فیلمی ایتالیایی به کارگردانی پیرپائولو پازولینیو محصول سال ۱۹۶۴ است. او انجیل متی را به این دلیل برای روایت خود انتخاب کرده که تصور می‌کند انجیل یوحنا زیادی رازآلود، انجیل مرقس زیادی معمولی و انجیل لوقا زیادی احساسی است. تفاوت این فیلم با دیگر آثاری که درباره مسیح ساخته شده در این است که آن‌ها داستان‌های‌شان را بر مبنای فداکاری و معنویت می‌گذارند، اما در فیلم پازولینی با مردی روبرو هستیم که پیغام مهمی دارد و می‌خواهد آن را ابلاغ کند. او حرف‌های مسیح را بسیار مهم می‌پندارد، همچنین در این فیلم هیچ‌کدام از بازیگران گریم نشده‌اند. فیلم در ایتالیا مورد استقبال قرار گرفت و در جشنواره فیلم ونیز هم برای سه جایزه نامزد شد.

انجیل یوحنا The Gospel of John

فیلمی سه ساعته به کارگردانی فیلیپ ساویل که داستان زندگی حضرت عیسی (ع) به شکلی که انجیل یوحنا عنوان کرده است، بازگو می‌کند. همچنین اثر محصول سال ۲۰۰۳ است که خیلی هم مورد توجه منتقدان قرار نگرفت.

مصائب مسیح The Passion of the Christ

در مصائب مسیح که سال ۲۰۰۴ ساخته شده، تنها ۱۲ ساعت پایانی زندگی حضرت مسیح (ع) به تصویر کشیده می‌شود. مل‌گیبسون کارگردان این اثر که از پربیننده‌ترین، بحث‌برانگیزترین و پر منفعت‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما است و البته آن را در میان یکی از دراماتیک‌ترین فیلم‌هایی که درباره مسیح ساخته شده، می‌دانند. این فیلم ماجرای دستگیری، محاکمه و مصلوب شدن عیسی مسیح را به تفصیل به تصویر می‌کشد. فیلم به خاطر مسئول نشان دادن یهودیان در به صلیب کشیده شدن مسیح با اعتراض محافل و گروه‌های یهودی مواجه شد تا جایی که آنها به دادگاه شکایت بردند و تلاش کردند از اکران آن جلوگیری کنند، اما فیلم با اعمال تغییراتی مختصر اکران شد.

ستاره بیت‌الحم The Star of Bethlehem

ستاره بیت‌الحم فیلمی درام و تاریخی است که در سال ۱۹۱۲ ساخته شده است. فیلم بازگویی وقاعی کتاب مقدس قبل از تولد حضرت عیسی (ع) است.

عیسی ناصری Jesus of Nazareth

عیسی ناصری نام یک مجموعه تلویزیونی کوتاه و محصول بریتانیا و ایتالیا ست که در سال ۱۹۷۷ ساخته شده بود و کارگردانی آن را فرانکو زفیرلی بر عهده داشت. این مجموعه داستان تولد، زندگی، رسالت، تصلیب و رستاخیر حضرت مسیح (ع) را به تصویر می‌کشد. فیلم بر اساس انجیل‌های مختلفی که وجود داشته، ساخته شده و البته برخی سنت‌ها و شخصیت‌ها برای پیشبرد داستان هم خلق شده بودند.

عیسی Jesus

در سال‌های ۱۹۷۳، ۱۹۷۹ و ۱۹۹۹ سه فیلم با نام عیسی و درباره زندگی این حضرت ساخته شده بود که هر سه آن‌ها روایت‌هایی از تولد، زندگی و تصلیب حضرت مسیح (ع) بودند.